Đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới lần thứ hai bước vào giai đoạn
cuối. Ngày 9-5-1945, phát xít Đức đầu hàng vô điều kiện, chiến tranh kết
thúc ở châu Âu. Ngày 14-8-1945, phát xít Nhật đầu hàng vô điều kiện,
chiến tranh thế giới lần thứ hai kết thúc, Thực dân Pháp lăm le dựa vào
Đồng minh hòng khôi phục địa vị thống trị của mình; đế quốc Mỹ đứng sau
các thế lực này cũng sẵn sàng can thiệp vào Đông Dương; những phần tử
phản động, ngoan cố trong chính quyền tay sai Nhật đang âm mưu thay thầy
đổi chủ, chống lại cách mạng.
Trước đó, tại Đông Dương, ngày 9-3-1945, phát xít Nhật làm cuộc đảo
chính hất cẳng Pháp. Ngay trong đêm đó, Hội nghị Ban Thường vụ Trung
ương mở rộng quyết định phát động một cao trào cách mạng làm tiền đề cho
tổng khởi nghĩa, thay đổi các hình thức tuyên truyền, cổ động, tổ chức
và đấu tranh cho thích hợp. Tháng 3-1945, Trung ương Đảng ra Chỉ thị
"Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta". Từ tháng 4-1945 trở
đi, cao trào kháng Nhật cứu nước diễn ra mạnh mẽ, phong phú về nội dung
và hình thức. Tháng 8-1945, Hội nghị đại biểu toàn quốc của Đảng họp tại
Tân Trào (Tuyên Quang) khẳng định: "Cơ hội rất tốt cho ta giành độc lập
đã tới" và quyết định phát động toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền
từ tay phát xít Nhật và tay sai trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân cả nước
đồng loạt vùng dậy, tiến hành tổng khởi nghĩa, giành chính quyền.
Từ ngày 14 đến ngày 18-8, cuộc tổng khởi nghĩa nổ ra giành được thắng
lợi ở nông thôn đồng bằng Bắc Bộ, đại bộ phận miền Trung, một phần miền
Nam và ở các thị xã: Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Hội An, Quảng
Nam... Ngày 19-8, khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở Hà Nội. Ngày
23-8, khởi nghĩa thắng lợi ở Huế và ở Bắc Cạn, Hòa Bình, Hải Phòng, Hà
Đông, Quảng Bình, Quảng Trị, Bình Định, Gia Lai, Bạc Liêu... Ngày 25-8,
khởi nghĩa thắng lợi ở Sài Gòn - Gia Định, Kon Tum, Sóc Trăng, Vĩnh
Long, Trà Vinh, Biên Hòa, Tây Ninh, Bến Tre... Ở Côn Đảo, Đảng bộ nhà tù
Côn Đảo đã lãnh đạo các chiến sĩ cách mạng bị giam cầm nổi dậy giành
chính quyền. Chỉ trong vòng 15 ngày cuối tháng 8-1945, cuộc tổng khởi
nghĩa đã giành thắng lợi hoàn toàn, chính quyền trong cả nước về tay
nhân dân.
Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội) lịch sử, trước cuộc
mít tinh của gần một triệu đồng bào, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính
phủ Lâm thời trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố trước
quốc dân và thế giới: Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời (nay là Cộng
hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Từ đó, ngày 2-9 là Ngày Quốc khánh của
nước ta.
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công là thắng lợi vĩ đại đầu tiên
của nhân dân ta từ khi có Đảng lãnh đạo, mở ra bước ngoặt vĩ đại trong
lịch sử dân tộc Việt Nam. Chính quyền về tay nhân dân, nước Việt Nam Dân
chủ Cộng hòa ra đời - Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á; chấm
dứt chế độ quân chủ phong kiến ở Việt Nam; kết thúc hơn 80 năm nhân dân
ta dưới ách đô hộ của thực dân, phát xít. Nhân dân Việt Nam từ thân phận
nô lệ trở thành người dân một nước độc lập, làm chủ vận mệnh của mình.
Nước Việt Nam từ một nước thuộc địa nửa phong kiến trở thành một nước
độc lập, tự do và dân chủ. Đảng Cộng sản Việt Nam trở thành một Đảng cầm
quyền. Từ đây, đất nước, xã hội, dân tộc và con người Việt Nam bước vào
kỷ nguyên mới, kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Từ thắng lợi của Cách mạng tháng Tám, nhân dân Việt Nam từ thân phận
nô lệ trở thành người dân một nước độc lập, làm chủ vận mệnh của mình.
Nước Việt Nam từ một nước thuộc địa nửa phong kiến trở thành một nước
độc lập, tự do và dân chủ. Đảng Cộng sản Việt Nam trở thành một Đảng cầm
quyền. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta đã làm nên những chiến
tích "lừng lẫy năm châu" mà đỉnh cao là chiến thắng lịch sử Điện Biên
Phủ năm 1954 và chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử năm 1975 giải phóng miền
Nam, thống nhất đất nước; đưa dân tộc ta bước vào kỷ nguyên độc lập,
thống nhất, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.
BAN TUYÊN GIÁO TRUNG ƯƠNG